Hoe de Laatste 500 een Voorbeeld voor het Onderwijs Kunnen Zijn

Heinrich Harrer neemt ons mee naar een wereld die velen van ons niet kennen: de wereld van de dwergvolkeren van de Andamanen-eilanden. Met zijn levendige en meeslepende beschrijvingen brengt hij deze wereld tot leven. Als lezer word je meegezogen in zijn zoektocht naar de laatste natuurvolkeren op aarde. De Andamanen, een groep van ongeveer 250 eilanden in de Golf van Bengalen tussen India en Birma, vormen het decor voor zijn avonturen. Harrer slaagt erin om deze mysterieuze wereld zo te beschrijven dat je niet anders kunt dan zijn reis volgen.

Er zijn enkele aspecten van Heinrich’s verhaal die mij diep raken en aan het denken zetten:

1. De gemeenschap gaat voor het individu. In deze culturen staat de gemeenschap altijd voorop, zonder een hechte groep overleef je niet. Het belang van de gemeenschap boven dat van het individu wordt niet betwijfeld, het is een ongeschreven wet. In de jungle red je het niet alleen; je hebt elkaar nodig.
2. Vooruitgang en snelheid zijn niet altijd beter. De Andamanen hebben geen behoefte aan westerse innovaties. Ze durven vooruitgang af te wijzen om hun cultuur en gemeenschap te beschermen. Dit vraagt om moed: durven wij hetzelfde te doen als het om ons eigen onderwijs gaat?
3. Het leven draait om de basisbehoeften. Voor deze volkeren is het genoeg om in de basisbehoeften te voorzien. Eten, onderdak, en het welzijn van de gemeenschap zijn de kernwaarden. ‘Luxe’ betekent ook meer verantwoordelijkheid, meer werk en vaak ook meer schade aan de omgeving. Dit leidt onvermijdelijk tot vragen over de duurzaamheid van onze eigen manier van leven.

Wat Kunnen We Leren?

Heinrich beschrijft hoe de gemeenschap bij de Andamanen altijd voorop staat. Ze leven samen en dragen bij aan het welzijn van de groep, zonder dat ze zich afvragen waarom. Het zit diep verankerd in hun cultuur en zonder de steun van elkaar zouden ze niet overleven in de ruige natuur.

Dan is er het verhaal van een expeditie die ijzeren bijlen en messen meenam als geschenk voor een van de stammen. De Andamanen wezen deze geschenken af. Een ijzeren bijl zou hen toch tijd besparen? Ze zouden andere dingen kunnen doen of misschien minder hoeven werken, zou je denken. Maar hun antwoord was duidelijk: ze weigerden het geschenk omdat het ritme van hun leven en hun cultuur in gevaar zou komen.

Ook het idee van het minimale komt naar voren. Als je tevreden bent met het minimale, hoef je ook niet meer te zorgen dan nodig is. Extra luxe brengt extra werk en verantwoordelijkheid met zich mee, en is vaak schadelijk voor de omgeving. In onze eigen wereld zien we dit terug in problemen zoals dierenwelzijn, elektriciteitsverbruik en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen.

Vooral het idee van vooruitgang bleef bij mij hangen. Het zette me aan het denken: zijn wij werkelijk gelukkiger met alles wat we hebben? We zien vooruitgang in ons onderwijs, de snelheid van ons leven neemt toe, en de druk om te presteren wordt steeds groter. We implementeren nieuwe leermethodes, stimuleren zelfstandig werken, en technologie speelt een steeds grotere rol in de klas. Bijna alle scholen hebben toegang tot internet en veel kinderen hebben hun eigen computer op school.

Ik hoorde onlangs in een podcast dat we in de toekomst mogelijk onze eigen chatbot hebben die ons leerpad bepaalt, en dat de klas zich meer zal richten op samenwerking en sociaal-emotioneel leren.

Waar Staan We en Waar Gaan We Naar Toe?

De vraag die bij me opkomt is: durven wij nee te zeggen? Durven we te zeggen dat bepaalde veranderingen onze samenleving schaden? Dat ze niet passen in ons levensritme? Hebben we onze deuren te ver opengezet, uit angst dat we onze kinderen iets onthouden als we niet meegaan met de stroom? Of zijn we al te ver gegaan en zien we daardoor dat onze kinderen steeds meer de weg kwijt zijn, met als gevolg dat hun stressniveaus te hoog worden?

Het verhaal van de Andamanen nodigt ons uit om na te denken over wat echt belangrijk is, niet alleen voor hen, maar ook voor ons. Misschien is het tijd om te overwegen wat we kunnen leren van deze ‘laatste 500’ en hoe we dat kunnen toepassen in ons onderwijs en onze samenleving.