Het is stil in de klas. Het blokjes met rode stip naar boven liggen allemaal op tafel. Iedereen is aan het werk. Ik sta net op het punt om een aantal kinderen bij me te roepen aan de instructietafel als ik een eentonig gebrom hoor. Ik kijk de klas in om te zien waar het vandaan komt. Het houdt even op maar dan gaat het verder in een andere beat. Ik moet lachen want daar zit hij, zijn piekerig haar komt net boven zijn boek uit. Hij zit op zijn potlood te kauwen en bromt voor zich uit. Ik loop rustig naar zijn tafeltje toe en ga door mijn knieën. Ik kijk hem aan en zeg:’ ik hoor hem weer! En ik knipoog naar hem’ . Daarna draai ik mij om en loop weg. Als ik 20 minuten later aan de instructietafel zit hoor ik een schreeuw door de klas. Dezelfde jongen rent door de klas het lokaal uit en blijft voor het raam bij de deur zitten. Ik kijk op en een diepe zucht ontsnapt uit mijn mond.
ik val vaak in op basisscholen en ik zie ze steeds meer zitten. De kinderen met trauma gerelateerde problemen. Je gunt ze het beste maar wat vragen ze veel van je als leerkracht. Het is hard werken om ze op de juiste manier te bereiken en te helpen. Door mijn ervaringen als gezinshuisouder en de kennis die ik opgedaan heb over Trauma weet ik dat door kleine aanpassingen het lesgeven aan getraumatiseerde kinderen minder stressvol kan zijn.
Klasse indeling
Als ik een nieuwe klas binnen stap kijk ik hoe de klas is ingedeeld. Hoe staan de stoelen en tafels. Waar staat de instructietafel en hoeveel ruimte is er om mijn digitale bord te gebruiken. Waar liggen de schriften en kunnen de leerlingen zelf hun spullen pakken? Hier is als leerkracht al veel winst te behalen. Want hoe ziet de ruimte eruit? Waar zit het kind en hoe beïnvloeden de kinderen elkaar? Wat zijn de looproutes en een vluchtroute voor een kind met trauma.
Uit zijn raampje
Kinderen met een trauma kunnen door kleine aanleidingen in hun omgeving helemaal uit hun raampje gaan. Ze worden dan heel erg boos en zijn voor de leerkracht niet meer te bereiken.
Trigger
In de klas is het goed om te kijken waardoor het kind zo boos wordt. Wat ’triggert’ het kind en waar irriteren ze zich zo aan. Als leerkracht is het belangrijk om rust en veiligheid te bieden aan de kinderen. Een rustige en veilige omgeving helpt de kinderen om tot leren te komen. Voor een kind met trauma is het goed om zo te zitten dat ze zo min mogelijk getriggerd worden. Maar ook makkelijk naar een plek kan gaan waar hij/zij even tot rust kan komen. Dat je de looproutes zo maakt dan anderen niet teveel met het kind te maken hebben en ze niet in de buurt van een boekenkast of een kast zit waar veel kinderen hun schriften moeten pakken.
‘ Als Piet naar de wc loopt, en dat doet hij nogal vaak, loopt hij langs een klasgenoot die graag zijn voeten breed uit laat hangen. Piet moest er elke keer even tegen aanlopen waardoor hij een snauw kreeg. Dit is weer een aanleiding om heel erg boos te worden en de klas al schreeuwend te verlaten’ Als leerkracht ben je dan boos op Piet maar ook op de andere leerling.
Voorstel
Op scholen is het vaak de gewoonte om vaak te wisselen van plek. Na elke vakantie een andere plek. Ik wil ervoor pleiten om kinderen met trauma een vaste plek te geven en de andere kinderen te wisselen. Als het een veilige plek heeft waarom weer veranderen? In overleg met het kind is het goed uit te leggen waarom je hem/haar hier wilt laten zitten.
Over-alert
Kinderen met trauma zijn over-alert. Waar komt het gevaar vandaan en wat gebeurt er. Ze staan constant in de actie om te vluchten,bevriezen of vechten. Sommige kinderen reageren daardoor ook op iedereen. Net alsof ze zich overal mee willen bemoeien. Ze horen alles en zijn overal bij betrokken. Als leerkracht ben je dus heel veel met ze bezig.
Geluiden
Ook maken sommige kinderen constant geluiden. In ons gezinshuis zeggen we altijd: ‘Ze maken geluid om aan te geven dat ze leven’. Dit is ook zo! Het reageren en geluiden maken in de klas helpt hen om met zichzelf in contact te blijven en voor sommige kinderen is het zelfs een redmiddel om niet weg te zakken in hun eigen gedachten en problemen.
Tips voor de leerkracht.
- Kijk naar de looproutes.
- Spreek af waar ze langs mag lopen.
- Maak routines dat is iets anders dan regels en heeft ook een ander gevoel!
- Bespreek wat ze fijn vinden als ze heel erg boos worden. Zorg voor een prettige plek waar een kind tot zichzelf kan komen. ( zie ook time out plek)
- Als het kind geluiden maakt loop langs. Bespreek het kort met ze. Dan hoef je niet door de klas hun naam te noemen. En heel vaak hebben ze niet door dat ze geluid maken. Soms geef ik ze een opdracht om even wat anders te gaan doen. B.v. koffie halen
- Leer het kind zonder steeds zijn naam te noemen dat hij niet altijd hoeft te reageren.
Zelfzorg voor leerkracht.
Misschien de grootste tip is: zorg voor jezelf. En dit is ook de moeilijkste want je hebt hem/haar nu eenmaal in de klas zitten.
- Bespreek met de ib-er en duo collega waar je tegen aan loopt. In mijn klas en ook in ons gezinshuis zie ik dat kinderen heel anders op een vrouw/juf of man/meester kan reageren. Waar de ene zijn/haar handen vol aan het kind heeft de ander geen enkel probleem met het kind. Dit kan soms voor scheve gezichten zorgen.
- Kijk of hij eens per dag ergens anders kan zijn. Het mooiste zou zijn als je een buddy leerkracht tot je beschikking hebt. Dat b.v. het kind na de middag een uurtje bij je buddy in de klas kan zijn. Even de focus eraf voor jou want deze kinderen vragen heel veel van je. Deze buddy leerkracht kan voor meerdere jaren worden ingezet. Zodat het kind een veilig persoon naast zijn/haar eigen leerkracht heeft.
Ik zie het maar al te vaak dat leerkrachten ziek worden of hun plezier in het lesgeven verliezen omdat kinderen met traumatische ervaringen zoveel van ze kost dat ze stoppen. En dat is heel erg jammer en niet altijd nodig.
Voor meer informatie of vragen kunt u mij mailen. Ook ben ik beschikbaar voor training of het verzorgen van een workshop over dit onderwerp.
André Bolks
andrebolks@live.com
André Bolks is gezinshuisvader en leerkracht. Tevens gediplomeerd trainer van de cursus ‘ lesgeven aan getraumatiseerde kinderen’. De cursus is gebaseerd op het boek “lesgeven aan getraumatiseerde kinderen”, een praktisch handboek voor het basisonderwijs. (2016) Leony Coppens, Marthe Schneijderberg en Carina van Kregten