Het brein neemt voortdurend zintuiglijke informatie op om de wereld om ons heen beter te begrijpen en associaties te vormen.
Wanneer het brein een onbekende ervaring tegenkomt, wordt onmiddellijk het stressrespons-systeem geactiveerd. Het neemt een defensieve houding aan en veronderstelt dat het onbekende mogelijk een bedreiging vormt.
We voelen ons instinctief veilig bij mensen die vergelijkbare eigenschappen hebben als dierbare volwassenen die we in onze jeugd hebben gekend.
Maar ontmoetingen met mensen die verschillen vertonen, veroorzaken automatisch een (lichte)stressrespons in ons brein, waardoor we ons ontregeld en bedreigd kunnen voelen.
Bij het eerste kennismakingsspel bij een training conecten we meteen met mensen die dezelfde interesses, smaken of achtergronden hebben, en trekken we hoogstwaarschijnlijk de rest van de dag met hen op.
Het volwassen brein kan ook de stressrespons activeren bij ontmoetingen met mensen die anders zijn dan wat we gewend zijn. Meestal is deze reactie mild en houdt het ons alert en voorzichtig.
Maar als de stressrespons extreem heftig is, verliezen we onze controle. We kunnen niet meer toegang krijgen tot ons denkend brein, waar onze waarden en overtuigingen zijn opgeslagen. In plaats daarvan worden onze gedachten en acties gestuurd door ons belletje, de primitievere delen van ons brein.
Zelfs bij ontmoetingen met nieuwe mensen treedt de stressrespons in werking. We associëren wat we geleerd hebben en trekken daar conclusies uit.
Als we bijvoorbeeld eerder een bepaald gedrag hebben meegemaakt dat uit de hand liep en de veiligheid van de klas in gevaar bracht, kan een vergelijkbare situatie bij een andere leerling dezelfde reactie oproepen, zelfs voordat we ons rationele denken hebben kunnen aanspreken en de situatie hebben kunnen relativeren.
Het bewustzijn dat onze eerste ervaringen dienen als filters voor alle nieuwe ervaringen is cruciaal voor leerkrachten. Het betekent dat we ons bewust moeten zijn van onze stressrespons en van de ervaringen die we hebben meegemaakt. Voor mij persoonlijk betekent dit dat ik mezelf vaak heb moeten herinneren aan het feit dat ieder kind anders is, en dat meningsverschillen mogen bestaan zonder uit de hand te lopen. Het kost tijd en energie om deze mindset onder de knie te krijgen, maar het is essentieel voor effectief lesgeven.
Voor mezelf weet ik dat ik eens een heel heftig jaar heb meegemaakt. Het kostte me heel wat en ik was gespannen. Het volgende jaar moest ik vaak tegen mezelf zeggen dat dit andere kinderen waren en dat meningsverschillen er mogen zijn en niet uit de hand mogen lopen.
Dat kost tijd en energie om nieuwe paden te maken.