Leerlingen Begrijpen: De Kracht van Het Voorspellende Brein voor Leerkrachten.

Ik ben momenteel Het Voorspellende Brein van Peter Vermeulen aan het lezen. Dit boek helpt mij om mezelf en mijn interacties met de klas beter te begrijpen. Ik ben telkens weer verbaasd over de reacties van mijn lichaam. Zodra ik ergens ga zitten en luister naar de stemmen om me heen, geeft mijn lichaam vanzelf een reactie. Het reageert en voelt van alles. Dit gebeurt vaak ook in de klas. Ik observeer hoe leerlingen reageren en mijn lichaam reageert direct. Ik handel op basis van het beeld dat ik in mijn hoofd heb van hoe de situatie eruit zal zien. Ik voel blijdschap wanneer ik positieve opmerkingen hoor. Ik word alert bij stemmen die op ruzie wijzen. Als ik denk dat een leerling zich niet veilig voelt, sta ik paraat.

Echter, vaak klopt mijn eerste reactie niet. Als ik mezelf kan weerhouden en eerst grondig naar de situatie kijk en luister voordat ik actie onderneem, dan mis ik niet de rijke discussies die de kinderen voeren. Misschien voeren ze die zelfs met meer passie dan ikzelf ooit zou kunnen.

—

In het boek Het Voorspelbare Brein schrijft Peter Vermeulen het volgende: Ons brein heeft geen direct contact met de buitenwereld. Het kan niet zien, ruiken of proeven. Het verwerkt enkel elektronische signalen. Wanneer het iets wil begrijpen, moet het werken met de signalen die de zintuigen aanleveren.

De signalen van de zintuigen zijn echter onbetrouwbaar. Hetzelfde signaal kan verschillende oorzaken hebben. Bovendien komen de signalen te traag binnen om snel te reageren op de wereld. Daarom wacht het brein niet op input.

Waarnemen begint in het brein, niet in de zintuigen. Het brein doet bewuste en razendsnelle voorspellingen over de wereld, gebaseerd op eigen modellen van de wereld. Dit voorspellen is slim gissen op basis van waarschijnlijkheid binnen de context.

Vervolgens vraagt het brein feedback van de zintuigen over die voorspelling. Als de feedback een fout aangeeft, corrigeert het brein het verschil tussen verwachting en realiteit. Dit kan gebeuren door het interne model aan te passen of door acties die de zintuiglijke input veranderen en overeenstemmen met het model.

Het brein is gericht op minimaliseren van voorspellingsfouten. Minder fouten betekent minder verrassingen en minder werk voor het brein. Zowel bij voorspellen als bij omgaan met voorspellingsfouten gaat het brein dus uiterst contextgevoelig te werk.

—

Het is eigenlijk best prettig dat het brein situaties al inschat zonder dat we er bewust over nadenken. Dit voorkomt vermoeidheid.

Bijvoorbeeld, wanneer je je fiets pakt, stap je er automatisch op zonder erover na te denken. Als er een koffiepot op tafel staat, veronderstel je dat er koffie in zit en hoef je niet na te denken als je zin hebt in koffie. Bij aanvang van de les begroet je binnenkomende leerlingen. Als een leerling halverwege de les opstaat en later terugkeert, hoef je hem niet opnieuw te begroeten. Het alarm om 12 uur op de eerste maandag van de maand herinnert je dat het een oefening is. Met een mes en vork naast je bord weet je dat je deze kunt gebruiken. Er zijn talloze voorbeelden per dag. Maar soms maak je voorspellingsfouten. Stel je voor dat de koffiepot thee bevat! Misschien merk je het op aan de geur of het zicht. Anders proef je het bij de eerste slok. Of wat als een leerling je niet begroet aan het begin van de dag maar je gewoon voorbijloopt?

Soms merk je niet eens dat dingen anders zijn, omdat je brein al voorspellingen heeft gemaakt van hoe iets eruit zou zien. Hoe vaak mis je het niet als een leerling naar de kapper is geweest? Of als ze een andere bril dragen? Je brein heeft de bril herkend en besteedt er geen extra aandacht aan.

—

Laat je aan het begin van het jaar niet overvallen, maar besteed aandacht aan je leerlingen. Wees alert op je eigen voorspellingen en blijf in het hier en nu. Sta open voor veranderingen en geniet van de leerlingen in je klas.

Misschien valt het je positief op hoe een leerling tijdens de vakantie een groeispurt heeft doorgemaakt. Ze zetten hun beste beentje voor om niet dezelfde fouten te maken als vorig schooljaar. En die jongen die altijd… Begin eens opnieuw en geef hem een kans.