In de gouden weken zijn we met de hele klas bezig met groepsvormende activiteiten. Maar wat als het niet lukt. Wat als er kinderen zijn die gedrag laten zien die je misschien niet begrijpt.
Een gebeurtenis hoeft niet groot, onmiddellijk verontrustend of gewelddadig te zijn om als traumatisch te worden ervaren. Hoewel een ongeval of de dood van een geliefde zeker gevolgen heeft voor een kind, is de oorzaak van het trauma niet altijd duidelijk – het kan ook voortkomen uit een reeks emotionele wonden die in de loop van de tijd worden opgelopen.
Trauma wordt gedefinieerd door hoe men een gebeurtenis of reeks gebeurtenissen ervaart, niet door de gebeurtenissen zelf.
Elke moeilijke situatie kan een stempel drukken. En tekenen van trauma kunnen moeilijk te herkennen zijn, over het hoofd gezien of aangezien voor depressie of zelfs verzet.
Vertrouwen opbouwen is lastig
Kinderen die trauma hebben meegemaakt, hebben vaak moeite om volwassenen te vertrouwen. Ze zijn op hun hoede, durven niet om hulp te vragen en kunnen impulsief of snel boos worden. Dit gedrag wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd, waardoor scholen de neiging hebben om snel in te grijpen.
In werkelijkheid hebben deze kinderen juist leraren nodig die hen laten zien dat ze worden begrepen. Het benoemen van wat een kind voelt, ook al heb je het mis, kan een belangrijke stap zijn in het opbouwen van vertrouwen. Als je het mis hebt geeft niks het kind zal je corrigeren en zo ontstaat er een opening voor verbinding.
Zelfregulatie begint bij co-regulatie
Kinderen leren zichzelf te kalmeren door volwassenen die hen kalmeren. Als een kind die ondersteuning niet heeft gehad, kan het de schoolleeftijd bereiken zonder te weten hoe het met grote emoties moet omgaan. Ze hebben dan een volwassene nodig die hen hierbij helpt. Leraren kunnen een belangrijke rol spelen door deze kinderen te ondersteunen in het reguleren van hun emoties. Co-regulatie, het samen kalmeren, is een cruciale stap voordat kinderen het zelf leren.
Negatief denken en faalangst
Getraumatiseerde kinderen hebben vaak last van negatief denken. Ze zien zichzelf als ‘slecht’ en verwachten dat anderen hen ook zo zien. Ze kunnen zo bang zijn om fouten te maken dat ze activiteiten vermijden. Leraren kunnen hen helpen inzien dat fouten maken deel uitmaakt van leren, en dat zij waardevolle kinderen zijn die het verdienen om te slagen.
Hypervigilantie: Altijd op hun hoede
Een ander kenmerk van trauma is hypervigilantie: het constant alert zijn op gevaar. Dit kan overkomen als hyperactiviteit of zelfs agressief gedrag, maar het is eigenlijk een overlevingsmechanisme. Het kan leiden tot slaapproblemen, prikkelbaarheid en moeite met concentratie, wat vaak verward wordt met ADHD. Het is belangrijk dat leraren deze signalen herkennen en kinderen helpen om te werken aan het zich veilig voelen.
Executieve functies en aandacht
Chronisch trauma kan ook invloed hebben op de executieve functies van kinderen, zoals het vermogen om te plannen, taken af te maken en impulsen te beheersen. Deze kinderen kunnen extra ondersteuning nodig hebben in de klas om structuur en voorspelbaarheid te krijgen. Herhaling en duidelijke verwachtingen kunnen hen helpen grip te krijgen op hun omgeving.
Focus op positieve aandacht
Kinderen die trauma hebben meegemaakt, zijn vaak goed in het krijgen van negatieve aandacht, omdat dit sneller en voorspelbaarder is. Als leraren meer positieve aandacht geven, gewoon ‘omdat’, zonder dat het gekoppeld is aan gewenst gedrag, kan dit helpen om deze kinderen uit hun negatieve gedragspatronen te halen. Willekeurige vriendelijkheid en warme gebaren kunnen een wereld van verschil maken.
Trauma is complex
Trauma gaat niet alleen over de gebeurtenis zelf, maar over hoe een kind die ervaring beleeft en verwerkt. Wat voor het ene kind een schokkende ervaring is, kan voor het andere kind minder impact hebben. Hoe een kind omgaat met trauma hangt af van hun eerdere ervaringen, hun omgeving en de steun die ze krijgen. Als we als leerkrachten beter begrijpen wat trauma met kinderen doet, kunnen we hen helpen om niet alleen beter te leren, maar ook om veerkrachtiger te worden.
Conclusie
Trauma heeft een diepe impact op kinderen en beïnvloedt hun gedrag op manieren die vaak verkeerd begrepen worden. Het is belangrijk dat leraren zich hiervan bewust zijn en een ondersteunende, begripvolle houding aannemen. Het creëren van een veilige, voorspelbare en warme omgeving kan een groot verschil maken in het leven van deze kinderen.